ਪਰ ਗੁਨਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸ - ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜ਼ਾਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ

• ਰਚਨਾ,ਕਹਾਣੀ,ਲੇਖ
• 16 Jan,2025

ਪਰ ਗੁਨਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸ - ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜ਼ਾਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ

ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜ਼ਾਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ “ਪਰ ਗੁਨਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸ” ਮਨੁੱਖੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ, ਦੁੱਖ, ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਉਲਝਣਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸੇ ਦੀ ਟੂਟ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਹਰ ਪਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੂੜ੍ਹਾ ਮਤਲਬ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਫਰ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।

ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਫਰ ਅਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:

“ਮੇਨੂੰ ਤੂੰ ਇਕ ਰਾਹ ਵਿਖਾ ਕੇ, ਛੱਡ ਰਿਹਾਂ ਅੱਧ ਵਾਟੇ ਵੇ।”

ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਵਿਚ ਕਵਿ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਦਰਭ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦਾਂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਲਿਆ, ਪਰ ਰਾਹ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਭਿਵ్యਕਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਖਸ਼ਕਸ਼ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ।

ਚਾਨਣ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ

“ਮੇਨੂ ਰਾਹ ਚਾਨਣ ਦਾ ਦੱਸਕੇ, ਤੁਰ ਚਲਿਆਂ ਹਨੇਰੇ ਪਾਕੇ ਵੇ।”

ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਚਮਕਦਾਰ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵੀ ਟੂਟ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਕਵਿ ਇਹ ਗੱਲ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਲ ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦਾ ਹੈ।

ਅਪੂਰਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਰਹ ਦਾ ਦਰਦ

“ਅਜੇ ਦਿਦਾਰ ਕਰ ਰੱਜਿਆ ਨਾ ਮੈਂ, ਤੂੰ ਚਲਿਆਂ ਪਾਕੇ ਫਾਕੇ ਵੇ।”

ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਅਪੂਰਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਰਹ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵਿ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਜੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੰਦ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਉਹਨਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਮ ਤਲਬ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕੁਝ ਅਧੂਰਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਨਾਹ ਅਤੇ ਮਾਫੀ ਦੀ ਲੋੜ

“ਮੇਨੂੰ ਸਭ ਗੁਨਾਹ ਕਬੂਲ ਨੇ, ਪਰ ਗੁਨਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸ ਆਕੇ ਵੇ।”

ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਮੂਲ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਹੈ। ਕਵਿ ਆਪਣੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਸਵਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਗੁਨਾਹ ਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੂੜ੍ਹੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਜਾਂਚ ਦਾ ਪਹਲੂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਉਸੇ ਅਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ

“ਭਾਵੇਂ ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਤੂੰ ਜੁਤੀ, ਪਰ ਰੱਖ ਪੈਰਾਂ ਚ ਪਾਕੇ ਵੇ।”

ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਵਿ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਲੀਨਤਾ ਦਾ ਸੂਚਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਲਈ ਜੁਤੀ ਵਾਂਗ ਵੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸੇ ਜੁਤੀ ਵਾਂਗ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਕਤੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਭਰਪੂਰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਸਾਰ

ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜ਼ਾਦ ਦੀ ਕਵਿਤਾ “ਪਰ ਗੁਨਾਹ ਤਾਂ ਦੱਸ” ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ, ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ, ਵਿਰਹ, ਅਤੇ ਸਵੈ-ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਦੁਖਾਂ ਅਤੇ ਅਪੂਰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਵਿਲੀਨਤਾ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵੱਧਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ।

ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਕ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਰਚਨਾ ਹੈ।