ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ

ਆਜ ਦੀ ਸੱਤਸੰਗੀ ਗੋਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਸੇਵਾ ਬਾਰੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਉਚਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਰੋਤ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪੇ-ਹੀ ਨਿਸਵਾਰਥ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ। ਸੇਵਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਜਾ ਵਿੱਚ ਚਲਣ ਦਾ ਮਾਧ्यम ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਇਆ ਕਿ "ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਭਗਤੀ ਹੋਇ" (ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਭਗਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ)।


ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੈ। ਜਦ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ ਲਈ ਸਹੀ ਗੁਰਮੁਖ ਚੇਲੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਸੀ, ਤਦ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅਖੰਡ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ 12 ਵਰ੍ਹੇ ਤਕ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਂਡੇ ਮਾਜਣ, ਪਾਣੀ ਭਰਣ, ਲੰਗਰ ਬਿਠਾਉਣ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਬਣਾਇਆ। ਇਹ ਸੱਚੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ "ਪਹਿਲੇ ਪੰਗਤਿ, ਪਿਛਲੇ ਸੰਘਤਿ" ਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੰਗਰ ਛਕਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ "ਵੰਡ ਛਕਣਾ" (ਸੰਝਾ ਕਰਨਾ) ਇਕ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਬਣ ਗਿਆ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ:

"ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਸਫਲ ਹੈ ਜੇ ਕੋ ਕਰੇ ਚਿਤੁ ਲਾਇ" (ਸਿਰੀ ਰਾਗ, ਪੰਨਾ ੩੯)
"ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਭਗਤੀ ਹੋਇ" (ਵਾਰ ਮਾਝ, ਪੰਨਾ ੧੪੯)

ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵਾ ਮਾਤਰ ਸ਼ਰੀਰਕ ਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਨਿਮਰ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।


ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਲੰਗਰ ਸੇਵਾ, ਦਰੀ ਸੇਵਾ, ਗੁਰੂਘਰ ਦੀ ਸਫਾਈ, ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵਾ ਨਿਮਰਤਾ, ਭਰੋਸੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਨਾ ਕਿ ਹੰਕਾਰ ਨਾਲ।

ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸੇਵਾ ਗਰੀਬ ਹੋਣ ਜਾਂ ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਤਾਂ ਇੱਕ ਆਤਮਕ ਗੁਣ ਹੈ। ਆਉ, ਅਸੀਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈ ਕੇ, ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ-ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਈਏ ਅਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਕਰੀਏ।